Home Kennis Het EU-actieplan voor een circulaire economie: een nieuwe kijk op afvalverwerking

Het EU-actieplan voor een circulaire economie: een nieuwe kijk op afvalverwerking

17 mei 2018
Edward Brans
en
Marije van Mannekes

De Europese Unie (EU) ondersteunt de ontwikkeling van een circulaire economie. Een economie die erop is gericht producten aan het eind van hun levensduur niet weg te gooien, maar te hergebruiken of te recyclen. Eind 2015 presenteerde de Europese Commissie (EC) het ambitieuze ‘EU-actieplan voor een circulaire economie’, om de eerste stappen in die richting te zetten. In het kader van ditzelfde plan kwam de EC in januari 2018 tot een aantal nieuwe maatregelen, die onder meer voorzien in een strategie om het hoofd te bieden aan de uitdagingen die het gebruik van plastic met zich meebrengt. Ondersteuning van innovatie en toekomstig onderzoek op het gebied van afvalverwerking krijgt daarbij een belangrijke plaats.

Wat is een circulaire economie?

Ons huidige economische systeem wordt omschreven als een lineaire economie. Hierbij delven we steeds nieuwe grondstoffen, maken daar een product van en gooien dit product na gebruik weg (een take-make-waste-systeem). Ondanks dat wij in toenemende mate als gevolg van wet- en regelgeving, uit kostenbesparing of vanuit maatschappelijke verantwoordelijkheid bewust omgaan met de inzet van energie en grondstoffen, is een transitie naar een duurzamer economisch en industrieel systeem noodzakelijk. Een circulaire economie waarin hergebruik van grondstoffen, het herstellend vermogen van natuurlijke hulpbronnen en een zo laag mogelijke aanslag op het milieu centraal staan. Relevanter dan ooit in een situatie van groeiende welvaart, toenemende wereldbevolking en stijgende consumptie en waarin we ook in de toekomst de toegang tot belangrijke grondstoffen willen verzekeren en betaalbaar willen houden. Een 100% circulaire economie komt kortweg neer op een optimaal gebruik van grondstoffen, geen afval, geen emissies en een duurzaam brongebruik. Dit is voorlopig een ideaal. Ook als alle grondstoffen in de kringloop blijven, zullen er nog gedurende een lange tijd primaire grondstoffen nodig blijven. Duurzaam brongebruik zal daarom voorlopig een belangrijk aandachtspunt zijn.

EU-actieplan voor een circulaire economie

Voor de voortgang van het proces richting een circulaire economie zijn langdurige betrokkenheid van economische actoren, zoals het bedrijfsleven en consumenten, van essentieel belang. Evenals de inzet van lokale, regionale en nationale overheden. De circulaire economie moet zich bovendien wereldwijd ontwikkelen om voldoende effect te bewerkstelligen. Echter heeft ook de EU een belangrijke rol in de ondersteuning van dit gemeenschappelijke pad. Door te voorzien in het juiste regelgevingskader en de lidstaten uit te nodigen tijdig en volledig aan de EU-maatregelen te voldoen en deze aan te vullen met nationale maatregelen, kan zij een duidelijk signaal afgeven aan economische actoren en de samenleving in het algemeen. Om die reden is dan ook het EU-actieplan voor een circulaire economie ontwikkeld. Dit bevat een concreet, breed en ambitieus pakket aan maatregelen dat ervoor moet zorgen dat bedrijven en consumenten nog vóór 2020 de overgang kunnen maken.

Centraal in het actieplan staat de volledige levenscyclus van producten. De maatregelen richten zich daarmee niet alleen op het einde van de productcyclus, maar op elke stap in de keten. Van het ontwerp, de inkoop van grondstoffen, de productie en de consumptie tot het afvalbeheer en de markt voor secundaire grondstoffen. Zo bevordert de EC de repareerbaarheid, verbeterbaarheid, duurzaamheid en recycleerbaarheid van producten door producteisen te ontwikkelen. Ook onderzoek naar hoe het gebruik van een datumaanduiding, en met name de houdbaarheidsmarkering, door actoren in de voedingsketen en het begrip daarvan door de consument kunnen worden verbeterd, is een actiepunt in het plan.

Gevolgen voor Europa

De transitie naar een meer circulaire economie biedt aanzienlijke kansen voor de Europese industrie en de inwoners van de EU-lidstaten. Het levert energiebesparing op en een vermindering van schade aan het klimaat en de biodiversiteit. Een circulaire economie versterkt ook het concurrentievermogen van de EU doordat bedrijven worden beschermd tegen de schaarste van hulpbronnen en instabiele grondstofprijzen. Ook zet het aan tot innovatie. Het actieplan kondigt herziene wetgevingsvoorstellen aan, te weten: de Richtlijn betreffende afvalstoffen (2008/98/EC); de Verpakkingenrichtlijn (94/62/EC); de Richtlijn storten (1999/31/EC); de Richtlijn betreffende afgedankte voertuigen (2000/53/EC); de Richtlijn inzake batterijen en accu’s (2006/66/EC), en de Richtlijn betreffende afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (2012/19/EC). Voor wat betreft plastic afval is in de maatregelen van januari 2018 de doelstelling opgenomen dat in 2030 alle kunststofverpakkingen die op de EU-markt worden gebracht, opnieuw worden gebruikt of op een kosteneffectieve manier worden gerecycled.

Raadpleeg hier ‘Maak de cirkel rond — Een EU-actieplan voor de circulaire economie’